H.J.M. Fernhout
Methods for decision analysis: a basic introduction.
Literatuuropdracht/scriptie,
Rapport 2003.TL.6750, Transporttechnologie, Logistieke Techniek.
'Multi Criteria Decision Analysis' (MCDA) wordt vaak gebruikt om het
beslissingsproces te ondersteunen. Er is een grote diversiteit in de
problemen die geanalyseerd zullen worden, daarom zijn er verscheidene
methodes die gebruikt worden bij deze analyses.
De 'Multi Attribute Value Theory' (MAVT) is de meest gebruikte methode
voor MCDA. In meeste gevallen wordt SMART als weegmethode voor MAVT
gebruikt. Mocht de uitkomst niet plausibel zijn, dan kan een
ingewikkelder weegmethode worden overwogen; in eerste instantie gaat men
meestal van de eenvoudigste methode uit. Een sterk punt van MAVT is (dus)
de eenvoud van de methode. Het zwakke punt van MAVT is het gebrek aan een
analytische ondersteuning, wat consistente oordelen zou moeten
waarborgen.
Ook 'AHP' (Analytical Hierarchy Process) is een veel gebruikte methode. De
zwakke plek van AHP is de onnatuurlijke interpretatie van de weegfactoren,
gecombineerd met de enorme toename van het aantal vergelijking als er veel
alternatieven en criteria zijn. Een groot voordeel van AHP is het feit dat
de beslissingsmaker gedwongen wordt om zijn probleem hiërarchisch te
structureren. Hierdoor zal een AHP analyse vaak vruchtbaar zijn, ongeacht
de uitkomst. Binnen AHP is eigenwaarde berekening effectief in het opsporen
van niet-consistente voorkeuren ten aanzien van de alternatieven en
criteria.
Er zijn meerdere op AHP gelijkende methodes, hun voornaamste bestaansreden
is het feit dat niet iedereen vindt dat AHP altijd de juiste resultaten
heeft. Soms geeft zo'n alternatief een beter resultaat, of behaalt
hetzelfde resultaat met een eenvoudigere berekening. Fuzzy (logic) is een
methode die enigszins op AHP lijkt. Fuzzy gebruikt zogeheten fuzzy-sets om
onzekere invoer weer te geven; een fuzzy-set is een distributie.
De Delphi methode wordt voornamelijk voor 'toekomstvoorspelling',
bijvoorbeeld het voorzien van een gebeurtenis of een wetenschappelijke
ontdekking. Delphi wordt daarnaast o.a. gebruikt voor planning en
budgetanalyse. Belangrijke aspecten van Delphi zijn: het gebruik van een
panel en anonimiteit van de deelnemers. Een voordeel van Delphi boven een
'gewone' vergadering is het feit dat de deelnemers niet op dezelfde
locatie hoeven te zijn, ze hoeven zelfs niet gelijktijdig deel te nemen.
Er is ook kritiek op de Delphi methode. Sommige faalredenen zijn: de aanname
dat Delphi een vervanging van menselijk contact kan zijn en het onderschatten
van de veeleisendheid van de Delphi methode voor de deelnemers.
Een paar varianten op bestaande methodes zijn: (1) Het gebruik van
Knock-outwaardes, die het betreffende alternatief diskwalificeren. (2) Het
gebruik van beoordelingsscenario's, die verschillende voorkeuren of
meningen vertegenwoordigen. (3) Een op AHP gelijkende methode, met MAVT
eigenschappen, die de alternatieven met de score van ideale alternatief
vergelijkt.
De echte uitdaging is het vinden van de perfecte methode. Gelukkig is elke
methode die het juiste resultaat produceert een geschikte methode. Om
onderscheid te maken tussen goede en slechte uitkomsten, is het oordeel
van één of meerdere beslissingsmakers onmisbaar; de methode
moet 'in dienst staan van' de gebruiker en niet andersom.
Rapporten studenten Logistieke Techniek
Gewijzigd: 2003.04.08;
logistics@3mE.tudelft.nl
, TU Delft
/ 3mE
/ TT
/ LT.